صدای میراث: مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد تهران پس از اتفاقات اخیر در صدر خبرها نشسته است و عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی که در چند روز اخیر در برابر اتفاقات سعدآباد و حاشیه‌های موجود در آن که اعتبار این مجموعه تاریخی و وزارت میراث فرهنگی را زیر سوال برده است، سکوت کامل اختیار کرده، حالا در گفت وگو با خبرگزاری مهر در توجیه گران کردن بلیت موزه‌ها گفته است: «کاخ سعدآباد سال گذشته(۱۴۰۲) فقط ۷ میلیارد تومان پول آب داده است و ساماندهی رود دربند که از کاخ می‌گذرد هم جزو وظیفه ما شده و باید آنجا را هم پاکسازی کنیم. آنجا ۳۰۰ پرسنل دارد و باید ۲۶ کاخ مدیریت شود. این‌ها رقم‌های بالایی است و افزایش نرخ بلیت بخش کوچکی از این هزینه‌ها را جبران می‌کند.»
اما مهمترین فراز اظهارات ضرغامی، بدهی ۷ میلیارد تومانی پرداخت شده آب در مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد در سال گذشته است. اما آیا واقعا این بدهی پرداخت شده است؟ اصلا چرا مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد که دارای حقابه و چندین قنات آب و چاه های عمیق است باید ۷ میلیارد تومان بدهی استفاده از آب شرب آن هم تنها از دو کنتور آب موجود در این مجموعه به سازمان آب و فاضلاب کشور داشته باشد؟
صدای میراث در این گزارش به پیگیری دلیل مصرف بیش از اندازه آب در مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد پرداخته و با دستیابی به قبوض آب سعدآباد مشخص می کند که نه سال گذشته که همین چارشنبه گذشته وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تنها توانسته است ۳٫۵ میلیارد تومان بدهی ۷ میلیارد تومانی آب را که از حدود دو سال قبل تا امروز محاسبه شده است به سازمان آب و فاضلاب پرداخت کند.
۶۰ میلیارد تومان درآمد، ۷ میلیارد تومان بدهی
براساس پیگیری های صدای میراث، کاخ سعدآباد تهران در فلاصله سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ حدود ۴۰ میلیارد تومان درآمد خالص ناشی از بلیت فروشی در طول آن دو سال داشته و این مبلغ جدای از درآمدی است که ماهیانه حدود ۳۵۰ میلیون تومان از محل 
تملک دارایی‌های این کاخ یعنی اجاره بوفه‌ها و کافه‌ها و … نصیب وزارت میراث فرهنگی می‌کند. براساس آخرین پیگیری های صدای میراث، تنها در نوروز سال ۱۴۰۳ یعنی در فاصله کمتر از یکماه حدود ۱۴ میلیارد تومان درآمد حاصل از محل بازدید گردشگران نروزوی بازدید کننده از این کاخ نصیب این مجموعه تاریخی و وزارت میراث فرهنگی آن هم تنها از محل بلیت فروشی شده است.
با نگاهی به این آمار مشخص می‌شود که مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد تهران که وسیع‌ترین مجموعه تاریخی پایتخت است، رقمی بیش از ۶۰ میلیارد تومان از محل بلیت فروشی و تملک دارایی (اجاره‌بهای بوفه ها و غرفه‌ها و کافه‌ها و…) از دو سال گذشته تاکنون درآمد داشته است.
شاید در محاسبه با این درآمد بدهی ۷ میلیارد تومانی مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد برای مصرف آب شرب این مجموعه چندان به چشم نیاید. اما در نگاهی عمیق‌تر این مبلغ می‌توانست در صورت مدیریت صحیح این مجموعه و توجه مدیران سعدآباد به مدیریت درست منابع آب به صفر تبدیل شود و این ۷ میلیارد تومان هزینه بهینه‌سازی و مرمت و نگهداری بهتر از آثار و بناهای موجود در این مجموعه شود.
مجموعه‌ای با حقابه‌های رایگان
مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد پیش از انقلاب اسلامی ایران ۴۰۰ هکتار وسعت داشت و محوطه میدان دربند را هم در خود جای داده بود. این مجموعه اما پس از انقلاب اسلامی به ۱۱۰ هکتار رسید و بخش‌هایی از عرصه و اعیان آن از این مجموعه خارج شد. اما کوچکتر شدن سعدآباد در سال‌های بعدتر ادامه یافت تا آن که عرصه و اعیان فعلی این مجموعه تاریخی به ۸۰ هکتار رسید.از این میزان هم تنها ۵۷ هکتار از این مجموعه در اختیار وزارت میراث فرهنگی است و بیش از ۱۷ هکتار آن در اختیار نهادهای نظامی کشور و ۷٫۵ هکتار از آن نیز در اختیار نهاد ریاست جمهوری است.
۴۰ هکتار از وسعت این مجموعه ۱۱۰ هکتاری را نیز باغات و جنگل‌های سعدآباد تشکیل می دهند و بخش دیگری نیز فضاهای سبزی است که همگی آن ها نیاز به آبیاری دارد. اما آب آزاد و رایگان سعدآباد چگونه تامین می‌شود و چرا این مجموعه باید ۷ میلیارد تومان در سه سال یعنی ماهیانه بیش از ۳۵۰ میلیون تومان برابر با درآمد حاصل از اجاره دادن بوفه ها و کافه های این مجموعه بهای آب بپردازد؟
سعدآباد دو انشعاب آب خام و شرب دارد و تخست حقابه آب پس قلعه دربند است که از زمان پهلوی اول تاکنون راهی این مجموعه می‌شود. دوم آب رودخانه دربند است که زیر عنوان اضافه آب پس قلعه راهی سعدآباد می‌شود. علاوه بر این چند چاه عمیق در این مجموعه وجود دارد که تامین کننده آب هستند. مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد، ۱۲ قنات هم دارد که از این تعداد تنها ۴ قنات قابل استفاده هستند. از این تعداد نیز دو قنات لایروبی شده و از وضعیت خوبی برخوردار است و دو قنات دیگر نیمه فعال هستند. به تمام این ها دو کنتور آب شرب شهری زعفرانیه که پشت موزه نظامی و دیگری مقابل موزه آشپزخانه سلطنتی سعدآباد قرار دارد را هم اضافه کنید تا متوجه شوید مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد مشکل کم آبی ندارد بلکه مشکل سوءمدیریت منابع آب دارد.
اما چرا چنین مجموعه‌ای باید ۷ میلیارد تومان بدهی آب طی دو سال پرداخت کند؟ کاملا مشخص است. نشتی و هدر رفت شدید آب و استفاده از آب شرب شهری برای آبیاری مجموعه‌ای ۱۱۰ هکتاری که ۵۷ هکتار آن در اختیار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است.
نشتی شدید آب و آبیاری باغ و جنگل با آب شرب
پیگیری های صدای میراث مشخص کرد که مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد تا قبل از سال ۱۴۰۱ چندین نشتی عمیق آب داشت و از اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ نیز دو نشتی شدید آب در این مجموعه یکی در مقابل دفتر فنی سعدآباد و دیگری در پارکینگ درب زعفرانیه این مجموعه گزارش شد که هزینه بسیاری روی دست این مجموعه می‌گذارد. مدیران سعدآباد آنقدر درگیر 
حاشیه‌های مدیریتی هستند که به جای برطرف کردن این مشکل جزئی که می تواند هزینه آب سعدآباد را به صفر برساند تعلل کرده‌اند. پیگیری صدای میراث مشخص کرد که مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد تنها در دو سال گذشته حدود ۲۸۰ هزار مترمکعب آب شرب شهری را صرف شرب، بهداشت، آبیاری باغات و هدر رفت به دلیل نشتی کرده است.
پیش از انتساب حسین علوی به مدیریت مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد، مکاتبات زیادی با پشتیبانی وزارت میراث فرهنگی، معاونت میراث فرهنگی و شخص وزیر میراث فرهنگی برای حل مشکل آب سعدآباد در فصول کم آبی انجام شد که هیچکدام به نتیجه نرسید. چون به نظر مدیران سعدآباد ظاهرا هدر رفت این میزان آب شرب شهر تهران به دلیل ایرادات فنی چندان اهمیت ندارد.
مدیر سعدآباد حتی در این مدت به درخواست‌ها برای مرمت استخر آب یکی از پادگان های نظامی موجود در این مجموعه که حقابه سعدآباد را مدیریت می کند نداشته و ظاهرا برای لایروبی چاه‌ها و قنات های موجود در سعدآباد هم وقت ندارد.
مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد در سال‌های گذشته با خشکیدگی درختان دره جنی که یکی از جنگل های خارج از دید سعدآباد است مواجه شده، خشکیدگی که می تواند در نبود مدیریت صحیح در سعدآباد به قطع درختان این محدوده جنگلی خارج از دید و حتی فروش آن ها به بهانه نبود آب بیانجامد. در حالی که خشکیدگی احتمالی درختان باغات و جنگل های خارج از دید سعدآباد نه به خاطر کم آبی که ممکن است به دلیل سوءمدیریت و بی‌توجهی به مدیریت آب این مجموعه مرتبط باشد.
هدر رفت شدید آب در سعدآباد و بدهی ۷ میلیارد تومانی این مجموعه به سازمان آب و فاضلاب کشور تنها طی دو سال که براساس پیگیری های صدای میراث مشخص شده است که احتمالا ۳٫۵ میلیارد تومان از این بدهی اواسط هفته قبل و آن هم پس از قطع یکروزه انشعاب آب سعدآباد توسط اداره آبفای استان تهران پرداخت شده است، در شرایطی صورت می‌گیرد که سال ۹۸ کارشناسان سازمان آب و فاضلاب استان تهران با حضور و کارشناسی مشکلات آب سعدآباد اعلام کردند که حاضرند بصورت 
رایگان و براساس قانون بخشودگی مالیاتی در ازای ارایه خدمات به بخش های دولتی، لوله کشی آب، رفع ایراد انشعابات و ایجاد فاضلاب شهری سعدآباد را انجام دهند تا بدین ترتیب هزینه آب سعدآباد صفر شود. پیگیری ها ادامه داشت تا آن که تغییرات در سعدآباد کلید خورد و حسین علوی ریاست این مجموعه تاریخ – فرهنگی کشور را برعهده گرفت و آن طرح و آن پیگیری ها تعطیل شد.
کارشناسان سازمان آب و فاضلاب به صدای میراث گفته اند که حل مشکل هدر رفت آب در سعدآباد با کشیدن دو خط لوله انتقال آب خام و آب شرب از شمال به جنوب این مجموعه تاریخی – فرهنگی و اتصال این دو لوله اصلی به انشعابات مختص به آبیاری باغات و فضای سبز و آب شرب این مجموعه حل می‌شود.
