صدای میراث: جمهوری آذربایجان سال ۲۰۲۱ را که مصادف با هشتصد و هشتادمین سالگرد نظامی گنجوی است، این سال را به عنوان سال نظامی گنجوی نامگذاری کرد و الهام علیاف رییسجمهوری آذربایجان با امضای فرمان نامگذاری سال ۲۰۲۱ به نام نظامی گنجوی گام تازهای در معرفی این حکیم و شاعر ایرانی به عنوان شخصیت تاریخی و ملی کشور آذربایجان برداشت.
به گزارش صدای میراث، «جمالالدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن موید»، متخلص به «نظامی» و مشهور به «حکیم نظامی» در سال ۵۳۵ هجری قمری در شهر گنجه از شهرهای ایران آنزمان زاده شد. او شاعر و داستانسرای ایرانی و پارسیگوی بود که به عنوان صاحب سبک و آغازگر داستانسرایی در ادبیات فارسی شناخته شده است. خمسه نظامی یا پنج گنج او شامل مخزنالاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر و اسکندرنامه از آثار او است که همگی به زبان فارسی هستند.
آرامگاه نظامی گنجوی، هماکنون در حاشیه غربی شهر گنجه قرار دارد. تاثیر نظامی گنجوی بر شعر فارسی در شاعرانِ پس از او نیز مشاهده می شود. او بهرهمند از دانش ادبی، نجوم، فلسفه، علوم اسلامی، فقه، کلام و زبان عرب بود و روز ۲۱ اسفندماه در تقویم رسمی ایران به نام «روز بزرگداشت نظامی گنجوی» نامگذاری شده است.
تلویزیون کشور آذربایجان اما حکیم نظامی گنجوی را «نماینده برجسته ادبیات جهان»، «شاعر و اندیشمند بزرگ آذربایجانی» و «شخصیت کمیابی» توصیف کرده است که «صفحه جدیدی در سالنامه اندیشه هنری بشری گشود.»
براساس اعلام رسمی کشور آذربایجان، «میراث حکیم نظامی گنجوی به بخشی جداییناپذیر از معنویت مردم آذربایجان تبدیل شده است. نظامی گنجوی در طول زندگی خود در گنجه، یکی از مهمترین مراکز فرهنگی آن زمان مرواریدهای شگفت انگیز هنر ادبیات را ایجاد کرد که تاریخ اندیشه فلسفی-اجتماعی و هنری-زیباییشناختی خاورمیانه را غنا بخشید. خمسه نظامی گنجوی در اوج اندیشههای شاعرانه و فلسفی جهان قرار دارد. این شاعر اندیشمند، مکتب ادبی بزرگی را تشکیل داد که متشکل از پیروان زیادی بود. آثار نظامی که مشهورترین کتابخانهها و موزهها را زینت میدهند، به توسعه هنر مینیاتور شرقی نیز انگیزه میبخشند.»
جمهوری آذربایجان اعلام کرده است که نامگذاری سال ۲۰۲۱ به نام نظامی گنجوی «در راستای اقدامات برای بهبود بیشتر تحقیق، انتشار و ترویج میراث شاعر و اندیشمند بزرگ آذربایجانی نظامی گنجوی که در سال ۱۹۷۹ به ابتکار حیدر علیاف به تصویب رسید، چشماندازهای جدیدی را برای مطالعه و ترویج آثار نظامی باز کرد.»
در سالهای اخیر، دولت جمهوری آذربایجان اشعار کاشیکاریشده فارسی بر بدنهٔ مقبره نظامی گنجوی در شهر گنجه آن کشور را که به خط و زبان فارسی بودند با اشعار ترکی جایگزین کرد و حتی سفیر جمهوری آذربایجان در لندن به معرفی نسخه خطی خمسه نظامی گنجوی به عنوان «اثر فرهنگی ایرانی» در «کتابخانه ملی انگلستان» اعتراض کرد.
اقدام تازه جمهوری آذربایجان برای جا انداختن نظامی گنجوی به عنوان شخصیت تاریخی متعلق به آن کشور پس از آن صورت میگیرد که این کشور پیشتر بازی چوگان را با عنوان بازی با توپ روی اسب قرهباغ در یونسکو به ثبت جهانی رساند. اقدامی که با اعتراض ایران نیز مواجه شد.
موسیقی عاشیقلار که در دوران شاه اسماعیل صفوی در ایران متولد شد نیز به نام کشور آذربایجان در یونسکو به ثبت رسید. ثبت جهانی ساز تار با عنوان ساختن و نواختن آذربایجانی تار هم به نام آن کشور در یونسکو ثبت جهانی شد. ثبت جهانی شب یلدا نیز از دیگر تلاش های آذربایجان برای مصادره یلدا به نام خود در عرصه جهانی است. آذربایجان همچنین نان لواش را نیز به عنوان میراث ملی خود به جهان عرضه کرد.
اکنون رییسجمهوری آذربایجان با صدور فرمانی سال ۲۰۲۱ را به نام نظامی گنجوی دولت و رسانههای جمهوری آذربایجان اما هیچ اشارهای به نام ایران در موضوع نامگذاری سال ۲۰۲۱ به نام نظامی گنجوی نکردهاند و این شاعر و داستانسرای پارسیگوی ایرانی را شاعر آذربایجانی لقب دادهاند.
تاکنون وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی و دولت ایران هیچ واکنشی به نامگذاری سال ۲۰۲۱ توسط جمهوری آذربایجان به نام حکیم نظامی گنجوی و معرفی این شاعر و داستانسرای پارسیگوی شناخته شده و ایرانی با عنوان میراث کشور آذربایجان نداشتهاند.