صدای میراث: اصالت مطلق نقش برجسته ساسانی هنوز به تایید کارشناسان نرسیده است، اما حالا دکتر سیدرسول موسوی حاجی استاد باستان شناسی دانشگاه مازندران و متخصص نقش برجستههای ساسانی که کتابی نیز با موضوع نقش برجستههای نویافته ساسانی منتشر کرده است، در گفتوگو با صدای میراث ابهامات تازهای درخصوص خاستگاه این نقش برجسته در اقلیم کردستان عراق مطرح کرده است.
دکتر موسوی حاجی برغم آن که هنوز نقش برجسته ساسانی مسرد شده به ایران در موزه ملی ایران را از نزدیک ندیده است اما با استناد به تصاویر موجود از این نقش برجسته به صدای میراث گفته است که به اعتقاد او این نقش برجسته یکی از نقوش برجسته و فوقالعاده است که احتمالا مربوط به استان فارس نباشد و از صخرهای در منطقه اقلیم کردستان عراق جدا شده باشد.
موسوی حاجی با انتقاد از وزارت میراثفرهنگی که چرا در جلسه اصالتسنجی نقش برجسته ساسانی مسترد شده به ایران از باستان شناسان دوره ساسانی و متخصصان نقش برجستههای ساسانی دعوت نکرده است؟ میگوید: جای تاسف و تاثر است که چنین اثر نفیسی که جنبه بینالمللی پیدا کرده است وارد ایران میشود و آنوقت هیچیک از متصدیان و مدیران وزارت میراثفرهنگی کشور به این موضوع فکر نکردهاند که برای تایید اصالت این اثر، سراغ افرادی بروند که سالها بر روی آثار دوره ساسانی کار کرده و تسلط کافی برای اصالت سنجی اثر را دارند.
این متخصص نقش برجستههای ساسانی به صدای میراث گفته است که تایید کامل اصالت نقش برجسته ساسانی باید با مطالعه دقیق رد قلمهای تراش و مشاهده پشت اثر و معاینه زوایای مختلف اثر از نزدیک صورت بگیرد، افزود: آنچه بنده در تصاویر موجود از نقش برجسته مشاهده کردم و با توجه به ویژگیهای مربوط به نقش برجستههای ساسانی، در اصالت اولیه اثر با مشاهده تصاویر تردید ندارم و البته که اثر باید از نزدیک مورد بررسی و مطالعه قرار بگیرد. بنابراین اظهارنظر قطعی را منوط به بررسی و مطالعه دقیق اثر میدانم.
موسوی حاجی تاکید کرد: براساس مشاهده تصاویر معتقدم مقابل این نقش برجسته نویافته یک نقش برجسته دیگر نیز وجود داشته است و این نقش برجسته متعلق به یک شاهزاده ساسانی است. بنابراین این که برخی میگویند این نقش برجسته یک سرباز یا یک روحانی زرتشتی است کاملا اشتباه است. بیتردید متعلق به یک شاهزاده ساسانی است و احتمال میدهم از فرزندان ذکور بهرام سوم ساسانی است.
او گفت: در پوشش این شخصیت روبانی وجود دارد که ویژگی منحصر به شاهان و شاهزادگان و ایزدان زرتشتی است و سربازان و روحانیون ساسانی حق اسفاده از این روبان را نداشتند. این روبان به ما میگوید که بیتردید نقش برجسته مربوط به یک شاهزاده ساسانی است. همچنین رشته گردنبند مروارید نیز بر گردن این نقش برجسته است که مختص شاهزادگان ساسانی است. کلیات موجود در آن نیز مطابق با نقش برجسته بهرام دوم در سراب بهرام و نقش برجسته بهرام دوم در استان فارس است. این نقش در برابر یک نقش دیگر در کادر مقابل بوده است که ما کاملا از آن بیخبر هستیم. ممکن است نقش مقابل آن شاه ساسانی یا ایزد زرتشتی باشد.
این استاد دانشگاه و متخصص نقش برجستههای نویافته ساسانی به صدای میراث گفت: مطمئن هستم که این نقش برجسته به دلایلی چون نوع و رنگ سنگ به استان فارس تعلق ندارد. از آن گذشته سراسر استان فارس از ۱۵۰ سال قبل بررسی شده و هیچ نقطهای نیست که از دید باستانشناسها در این استان پنهان مانده باشد. مگر میشود این نقش در صخره های استان فارس باشد و هیچکس از آن اطلاع نداشته باشد. اگر این نقش برجسته متعلق به استان فارس بود تاکنون عالم و آدم از آن اطلاع داشتند.
سیدرسول موسوی حاجی اعلام کرد: فکر میکنم نقش برجسته شاهزاده ساسانی از محلی در اقلیم کردستان عراق برداشته شده باشد. چون در کردستان عراق نقش برجستههایی از دوران ساسانی، اشکانی و اسلامی داریم و بنابراین جای تعجب نیست که این نقش برجسته از صخرهای در اقلیم کردستان عراق کنده شده باشد کسی هم اطلاع نداشته باشد. چون این آثار برای مردم آن منطقه اهمیتی ندارد.
این متخصص نقش برجستههای ساسانی افزود: پشت نقش برجسته را ظاهرا گچ کشیدهاند و بنابراین احتمال دارد که این نقش اصلا از صخره سنگی جدا نشده باشد و از قبل در یک قاب تراشیده شده و به عنوان دیوارنگاره در یک کاخ ساسانی مورد استفاده قرار گرفته باشد.
موسوی حاجی تاکید کرد: بیتردید این نقش برجسته متعلق به یکی از فرزندان بهرام دوم، غیر از بهرام سوم ساسانی است که معتقدم بر صخرهای در اقلیم کردستان عراق قرار داشته است و متعلق به استان فارس نیست.
استاد دانشگاه مازندران افزود: با این حال باید حتما برای تایید اصالت کامل این نقش برجسته آنرا از نزدیک مورد بررسی قرار داد. اما با این حال آنچه حایز اهمیت است وجود انطباق هندسی نیم تنه پایین و بالای نقش برجسته است که این اثر را حایز اهمیت میکند.
او بار دیگر با ابراز گلایه از دعوت نکردن متخصصان ساسانیشناس و آنها که بر تشخیص سنگنگارههای ساسانی تخصص دارند در مراسم اصالت سنجی این نقش برجسته گفت: مقصر اصلی پژوهشکده باستانشناسی است. البته از وزارت میراثفرهنگی که وزیر آن، نقش برجسته شاپور در بیشاپور را داریوش میخواند، انتظار بیش از این هم وجود ندارد. اما به هر حال دعوت نکردن از متخصصان اصلی دوره ساسانی در اصالتسنجی اثر به تعیین هویت نقش برجستههای ساسانی آسیب میزند.