مریم جلیلوندفرد، خبرنگار
صدای میراث: مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در روز رونمایی از نقش برجسته ساسانی که گفته می‌شود در دهه ۶۰ از ایران به امارات منتقل شده و پس از آن به بریتانیا رسیده است و چند هفته قبل به ایران مسترد شده است، براساس اظهارات جان سیمپسون مسئول بخش خاورمیانه موزه بریتانیا است. اصالت این اثر را پیش از انجام آزمایشات باستان شناسی بطور کامل تایید کرده است و در یک رفتار عجولانه هر آنچه جان سیمپسون مطرح کرده است را تکرار و گفته است: «این نقش برجسته متعلق به جنوب استان فارس است.»
اظهارات غیرکارشناسی این مقام مسئول در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در حالی مطرح شده است که پیگیری صدای میراث مشخص کرد در جلسه اصالت‌سنجی نقش برجسته ساسانی که در محل موزه ملی ایران و با حضور ۱۲ کارشناس که بسیاری از آن‌ها صلاحیت اظهارنظر درخصوص اشیای باستانی مرتبط با دوره ساسانی را نداشتند، هیچ یک از اشخاص برغم اصراری که بر امضای صورتجلسه «اصالت مطلق» نقش برجسته ساسانی وجود داشت، حاضر به امضای «اصالت مطلق» این اثر نشدند و با تغییر صورتجلسه، امضای «اصالت اولیه» اثر آن هم بدون امضای برخی حاضرین گرفته شد. پس از امضای صورتجلسه قرار بر آن گذاشته شد که موزه ملی ایران این اثر را به نمایش بگذارد. اما در آینده جلساتی با حضور کارشناسان و باستان‌شناسان دوره ساسانی برگرار شود تا همه ساسانی‌شناس‌ها در مورد این نقش برجسته نظر دهند و تعیین اصالت واقعی آن انجام شود.
موضوعات مرتبط به امضاء نشدن صورتجلسه اولیه اصالت‌سنجی نقش برجسته ساسانی اما چنان با انکار معاونت میراث‌فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مواجه شد که همین امروز محمد کلهر مدیر جدید روابط‌عمومی معاونت میراث‌فرهنگی در پاسخ به توییت یکی از خبرنگاران حوزه میراث‌فرهنگی که موضوع صورتجلسه اصالت‌سنجی را مطرح کرده بود، واکنش نشان داد و مدعی شد که «صورتجلسه را دیده است و همه ۱۲ شخص حاضر در این جلسه مفق‌القول اصالت اثر و تعلق آن به دوره ساسانی را تایید و امضاء کرده‌اند و امضاء نشدن صورتجلسه شایعه است.» او اما نگفته است که کارشناسان حاضر در این جلسه از امضای صورتجلسه اولیه که کار را تمام می کرد و نقش برجسته ساسانی را دارای اصالت مطلق می‌دانست خودداری کرده‌اند.
بنابراین پیشنهاد می‌شود روابط‌عمومی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یا روابط‌عمومی معاونت میراث‌فرهنگی دو صورتجلسه نوشته شده را منتشر کند تا مشخص شود آیا اصالت مطلق اثر به امضای کارشناسان رسیده است یا اصالت اولیه آن تایید شده تا راه برای مطالعات کارشناسی اثر باز بماند. اصلا بهتر است با انتشار صورتجلسه امضاء شده و اسامی امضاء کنندگان افکارعمومی، کارشناسان، باستان‌شناس‌ها و رسانه‌ها بدانند چه افرادی در جلسه اصالت‌سنجی این اثر حضور داشته و اصالت اولیه اثر را با نگاه اولیه تایید کرده‌اند؟
برخی باستان‌شناس‌ها پیشتر بر اصالت نداشتن بخش هایی از سنگ‌نگاره ساسانی مسترد شده به ایران از سوی انگلستان تاکید داشتند. نمونه آن‌ها دکتر مهرداد ملک‌زاده مدیر گروه پژوهشی دوران تاریخی پژوهشکده باستان‌شناسی کشور بود که درست در هنگام نمایش نقش برجسته ساسانی که به مدت سه ماه در موزه بریتانیا به نمایش درآمده بود از این اثر بازدید کرد و همان جا اصالت نقش برجسته ساسانی را زیر سوال برد و با این حال تاکید داشت که چون متخصص دوران ساسانی نیست در اینباره اظهارنظر بیشتری نخواهد کرد.
دیگری میلاد وندایی، باستان‌شناس دوره ساسانی بود که پیشتر و در یادداشتی که در اختیار صدای میراث قرار داده بود، اصالت نقش برجسته ساسانی مسترد شده از بریتانیا را زیر سوال برد و اعلام کرد که به دلیل نوع قاب و همخوان نبودن نیم تنه بالا و پایین اثر و همچنین وجود ایراداتی در ریش و موی شخصیت موجود در این نقش برجسته تایید اصالت این اثر با تردید مواجه است.
گذشته از تردیدهای موجود در اصالت مطلق نفش برجسته ساسانی که بدون انجام آزمایشات اصالت‌سنجی به شکل عجولانه در موزه ملی ایران رونمایی و به نمایش عموم گذاشته شد، اظهارات غیرکارشناس و غیردقیق و عجولانه مرتضی ادیب‌زاده، مدیرکل موزه ها و اموال منقول فرهنگی وزارت میراث فرهنگی جای تامل است. او در حاشیه رونمایی از این اثر اعلام کرد که «اصالت نقش برجسته توسط کارشناسان داخلی و خارجی تایید شده است.»
باستان‌شناسان اما معتقدند تا زمانی که اصالت یک اثر کاملا تایید نشده باشد، هرگونه اظهارنظر درخصوص یک شیء تاریخی غیرکارشناسی و نادرست است. با این حال مرتضی ادیب زاده، مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول وزارت میراث‌فرهنگی که بزرگترین دستاورد کاری‌اش بازگشت سنگ‌نگاره ساسانی از انگلستان است، همچنان تاکید دارد که اصالت این نقش برجسته به تایید کارشناسان داخلی و خارجی رسیده است. اتکای او البته به اظهارات سیمپسون مدیر بخش خاورمیانه موزه بریتانیا است که بزعم باستان‌شناسان، تخصص کافی برای اصالت‌سنجی آثار دوره ساسانی ندارد. بازگشت نقش برجسته ساسانی در دوران مدیریت مرتضی ادیب‌زاده بر اداره کل امور موزه‌ها و اموال منقول وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اتفاق افتاده و البته رزومه کاری خوبی برای او است. بنابراین شاید جای تعجب نداشته باشد که مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی در وزارت میراث‌فرهنگی، بدون انجام آزمایشات لازم و کافی و حتی مشخص شدن محل اصلی نقش برجسته ساسانی بصورت مداوم بر اصالت صددرصدی این اثر اصرار داشته باشد.
اقدام موزه ملی ایران در رونمایی و به نمایش عموم گذاشتن نقش برجسته منسوب به دوره ساسانی شاید غیرحرفه‌ای نباشد و البته در امر موزه‌داری رایج باشد تا پس از آزمایشات اصالت اثر بطور کامل مشخص یا رد شود، اما عجله و اصرار برخی حاضران از جمله مدیرکل امور موزه‌ها در جلسه اصالت‌سنجی نقش برجسته ساسانی برای امضای صورتجلسه اصالت مطلق اثر اندکی جای سوال است. ضمن آن که در این جلسه و براساس پیگیری‌های صدای میراث غیر از میلاد وندایی، باستان‌شناس دوره ساسانی که کتابی نیز با موضوع نقش برجسته‌های ساسانی با عنوان «شاهان بر سنگ» منتشر کرده است، باستان‌شناسان و متخصصان نقش برجسته‌های ساسانی، مهرشناسان این دوره و حتی متخصصان اصالت سنجی اثر با تخصص نقوش ظروف فلزی عصر ساسانی وجود نداشتند تا شاید بتوانند نظری مخالف با نظر کارشناسان غیرمزتبط داشته باشند.
