حمیدرضا قنبری؛ استاد اقتصاد دانشگاه آزاد/
صدای میراث: کم کم به ماه‌های پایانی سال نزدیک می‌شویم و به همین منظور دولت با توان مضاعف در حال تنظیم بودجه سال آینده است؛ بودجه‌ای که در وهله نخست نقشه راه اقتصادی کشور را طی ۱۲ماه مشخص می‌کند. در این بین، برای تدوین بودجه‌ای منطبق با نیازها و اولویت‌های حوزه‌های گوناگون با واقعیت موجود، لازم است تا برنامه‌نویسان و طراحان سیاست‌های کلی و تعیین‌کنندگان جزییات بودجه، نگاهی عمیق به روند اقتصادی سال‌های گذشته این دولت و مسیر طی شده در ماه‌های سال ۱۴۰۲ داشته باشند تا بر اساس تحلیل‌های استوار بر تصمیم‌های پیشین، تصمیم‌های مبتنی بر آینده را اتخاذ کند. در همین راستا بد نیست که نرخ رشد اقتصادی حاصل از تصمیم‌ها مورد ارزیابی قرار گیرند که نیازمند تعریف درست از تولید ناخالص داخلی (GDP) و تولید ناخالص ملی (GMP) است.
در این میان افزایش تولیدات و خدمات و بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود در یک‌اقتصاد مستقیم بر نرخ رشد اقتصادی موثر هستند. نکته‌ای که در لابه‌لای آن، حوزه گردشگری به خوبی دیده نشده؛ آن هم در صورتی که ایران با وجود جغرافیای پهناور، آب و هوای فصل، پیشینه تاریخی، طبیعت بکر، اقوام، صنایع دستی و … ظرفیت وسیعی دارد. تنها کافی است که توجه شود:
نخست – هرچقدر گردشگری و نیروی کار متخصص مرتبط با آن افزایش یابد، می‌توان به روند صعودی تولید در این بخش و ورود گردشگر خوشبین بود.
دوم- به‌کارگیری و استفاده از تکنولوژی‌های روز و فناوری جدید در حوزه گردشگری اجتناب‌ناپذیر است. بهره‌مندی از توانایی‌هایی نسل جدید و حمایت از استارتاپ‌های گردشگری، ضرورت دنیای امروز است که در ایران، اغلب به صورت موردی و از سوی علاقه‌مندان دنبال می‌شوند. در حالی که سرمایه‌گذاری در این بخش، به‌نوعی سرمایه‌گذاری دوسر برد محسوب می‌شود چراکه در بازه زمانی میان مدت و بلند مدت، از یکسو راندمان اقتصادی گردشگری بالا رفته، هزینه‌های سفر کاهش یافته و از سوی دیگر، چهره درستی از ظرفیت‌های ایران پیش‌روی جهانیان قرار می‌گیرد. به طور مثال، زمانی که صحبت از برگزاری جام جهانی فوتبال در کشورهای همسایه و خاورمیانه در میان است، یکی از بهترین مقاصد گردشگران حاضر در کشور میزبان قبل، حین و چند روزی پس از تورنمت، بدون شک ایران است. اگر معرفی درستی صورت گرفته، توافق‌هایی با کشور میزبان در دستور کار قرار گیرد و شرایط لازم مهیا شود، قطعا گردشگران برای ورود به ایران استقبال نشان می‌دهند.
سوم – البته که کشف منابع طبیعی و به کارگیری آن می‌تواند سبب رشد اقتصادی شود اما شناسایی و معرفی جذابه‌های تاریخی و گردشگری ایران، لازمه‌ای است که باید به آن اهمیت بیشتری داده شود. به طور نمونه، چند سالی می‌شود که بحث جاده ابریشم به میان آمده و خیلی‌ها از خبر ندارند که در حاشیه جاده ابریشم داخل ایران، چه جاذبه‌های ناشناخته‌ای قرار دارد.
چهارم – نظام سیاسی حاکم بر هر کشور می‌تواند قوانین را به نفع تولیدکننده سوق دهد. به این مورد در بودجه و برنامه‌‌های توسعه‌ای چندساله باید بیش از پیش بها داده شود؛ از مراحل مجوزهای لازم گرفته تا اعطای تسهیلات تشویقی برای فعالان حوزه گردشگری.
نکات مذکور در حالی برای بهبود رشد نرخ اقتصادی همواره می‌بایست مورد توجه گیرند که دولت‌های نشان داده‌اند طی دهه‌های گذشته برنامه‌ریزی مناسبی برای درآمدزایی قابل توجه از حوزه گردشگری ندارند. اگرچه مدیران عالی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری دولت سیزدهم با حضور مداوم در استانها و سرکشی به جاذبه گردشگری و تاریخی، نشان داده‌اند که می‌خواهند به این بخش، به ویژه در شرایط سختی اقتصادی فعلی و تحریم‌ها، اهمیت دو چندان دهند اما واقعیت آن است که اقتصاد گردشگری ایران هنوز به رشد و بلوغ کافی نرسیده است. این در حالی است که اقتصاد گردشگری، یک‌درآمد پایدار برای کشور محسوب می‌شود و بسیاری از مشاغل -حتی مشاغل روستایی- از قبال آن، منتفع می‌شوند. البته که طبق اعلام شورای جهانی سفر و گردشگری، صنعت گردشگری ایران در سال میلادی گذشته، نرخ رشد حدود ۴۰درصدی را تجربه کرده اما آنقدر میزان ورود گردشگر و درآمدهای ناشی از آن، طی سالیان پیشتر پایین بوده که میزان کسب شده با انتظارات و پتانسیل‌های کشور ما فاصله معناداری دارد.
نکته مهم اینجاست که برخلاف باور خیلی‌ها، ایران شرایط میزبانی از گردشگران خارجی را دارد و ظرفیت اقامتی با کلاس جهانی در کشور ایجاد شده است. اگرچه برخی تلاش کرده‌اند با آمارهای جعلی و ساختگی به این بهانه که زیرساخت‌های گردشگری کشور محدوده است، از تسهیلات دولتی و وام‌های کلان بهره ببرند اما واقعیت چیز دیگری را بازگو می‌کند. با همه اینها ۶٫۲میلیارد دلار درآمد از گردشگران خارجی طی سال گذشته، خوب به حساب می‌آید اما کافی نیست. چراکه برنامه ایران تا پایان سال۱۴۰۴ یعنی تا کمتر از یک‌سال نیم دیگر، جذب ۲۰میلیون گردشگر به کشور و درآمد ۲۵میلیارد دلار از محل گردشگری ورودی است. همکاری با کشورهای همسایه برای ارائه بسته سفری که ایران نیز جزئی از آن باشد، هدفمند بودن فعالیت‌های آژانس‌های گردشگری و در نهایت بازاریابی دیجیتال از جمله راهکارهای عملی به حساب می‌آید.
