صدای میراث: فعالان صنعت فرش به صدای میراث خبر داده‌اند که صادرات فرش ایران رو به نابودی است و مهمترین فرش ایلیاتی ایران یعنی فرش طایفه کشکولی نیز که شهرت جهانی دارد نفس های آخر را می‌کشد.
بهنام محمدی کشکولی که خانواده او حدود ۱۸۰ سال است در تولید و توزیع و صادرات فرش قشقایی کشکولی در ایران فعالیت می کند، به صدای میراث گفته است که قوانین دست و پاگیر، تحریم ها و خبرهای منفی در مورد ایران منجر به کاهش شدید صادرات فرش ایران از جمله فرش قشقایی و کشکولی شیراز شده است.
فرش قشقایی از ثبت جهانی تا زوال و نابودی
مهارت های بافت فرش شیراز یکی از مهارت‌هایی بود که در فهرست میراث ناملموس جهان به ثبت رسیده است. حالا اما فعالان فرش در استان فارس به صدای میراث گفته‌اند که نه تنها فرش عشایری فارس نفس های آخر خود را می کشد که حتی بافندگان فرش ایلیاتی و قشقایی فارس با تغییر شغل از این حرفه خداحافظی کرده و تبدیل به کارگران فصلی یا کارمندان اداری شده‌اند.
بهنام محمدی کشکولی که بصورت خانوادگی در حوزه تولید و توزیع و صادرات فرش دستبافت عشایری فارس فعالیت می کند و خانواده او دارای سه نشان اصالت یونسکو و ۵ نشان ملی است، از وضعیت وخیم فرش قشقایی سخن گرفته است.
این فعال گردشگری و صادر کننده فرش در گفت‌وگو با صدای میراث می گوید: اگرچه توانسته‌ایم برخی از مشتریان خارجی خود را حفظ کنیم ولی شرایط کشور و تحریم ها و وضعیت اقتصادی تاثیر زیادی بر حوزه فرش گذاشته است. در نمایشگاه های خارجی فرش به وضوح می بینیم که تحریم ها و موج خبرهای منفی علیه ایران بر خرید مشتریان حتی در خارج از کشور تاثیر گذاشته است. علاوه بر این هیچ حمایتی از صنعت فرش دستبافت در داخل کشور دیده نمی شود و قوانین دست و پاگیر موجب شده است فرش به حاشیه برود و فعالیت در این بازار دیگر برای تجار هم سودآور نباشد.
کشکولی می‌گوید: فرش ایران رو به زوال و نابودی است. زمانی، فرش اولین صادرات غیرنفتی ایران بود و در تمام جهان فرش ایرانی با عنوان پرشین کارپت شناخته شده و معروف بود و منجر به شکل گیری اقتصاد فرش در ایران شده بود.
او معتقد است، برای احیای صنعت فرش ایران باید نخست ارتباط بین المللی ایران تقویت شود و بعد در مورد صادرات فرش صحبت کرد. چون اکنون شرایطی که برای فرش ایجاد شده در بخش خشکبار و حتی سنگ‌های ایران هم حاکم است. همین حالا سنگ ایران را به چین و ایتالیا می‌برند و پس از فرآوری آنرا به نام خودشان به جهان صادر می کنند. دلیل این مهجوریت نیز در وضعیت ارتباط جهانی است.
بهنام محمدی کشکولی، این صادر کننده شناخته شده فرش دستبافت عشایری و متخصص در صادرات فرش کشکولی شیراز می‌گوید: بازار داخلی برای فرش دستبافت کشش ندارد و باید مسیر ورود گردشگر به ایران هموار شود تا فروش صنایع دستی که فرش هم بخشی از آن است رونق بگیرد. متاسفانه اکنون گردشگر زیادی به ایران وارد نمی شود و اگر توریست به ایران نیاید و تقاضا در بازار نباشد عرضه محصولات صنایع دستی از جمله فرش به شدت کاهش می‌یابد.
کاهش ۸۰ درصدی تولید فرش قشقایی
این فعال بین المللی فرش دستبافت ایران درخصوص مشکلات تولید فرش عشایری در کشور می گوید: عمده بافندگان فرش‌های «ایلیاتی‌باف» زنان بودند که به مرور از تعداد آن ها کاسته شده است تا جایی که در ۱۰ سال گذشته تولید فرش عشایری ۸۰ درصد کاهش یافته است. بافت فرش عشایری زحمت بسیار دارد و زمانی که بافنده صرف بافت فرش می‌کند برایش به صرفه نیست. بافنده وقتی می‌بیند ششماه تا یکسال زمان برای بافت فرش در خانه باید بگذارد و بخشی از فضای خانه اش را نیز باید تبدیل به کارگاه کند و اسیر شود اما دستمزدی که برای بافت این اثر می‌گیرد به صرفه نیست و کفاف هزینه زندگی اش را نمی دهد طبیعی است که به شغل‌های کاذب روی بیاورد. چون حمایت هم نمی‌شود.
او افزود: بافنده های قدیمی فرش های عشایری از دور خارج شده‌اند و دختران نسل جدید هم بافتن فرش عشایری را عیب می دانند و این تولید را دیگر هنر نمی دانند. در حالی که تا دهه ۵۰ یک بافنده با ذوق و هنر پشم خوب را می چید و می‌ریسید و رنگ گیاهی صد در صد استفاده می کرد و نقشه ای را با تمام ذوق و هنر خود می‌بافت. به همین دلیل است که فرش های ۵۰ ساله و ۷۰ ساله یک اثر هنری هستند. اما از دهه ۶۰ به اینسو بافت فرش عشایری از سر ناچاری بود و اکنون فرزندان آن بافندگان به تدریج کارمند شدند و بافت فرش را کنار گذاشتند. در چند سال اخیر نیز دختران عشایر دیگر سمت بافت فرش قشقایی نرفتند. برخی از بافندگان هم به سمت مشاغل کشاورزی رفتند چون دیدند مثلا چیدن گوجه در مزارع درآمدش برای آن ها بیشتر از بافتن فرشی است که زمانی مشتریان جهانی داشت.
کشکولی ادامه می دهد: از آنطرف پاکستان و هند و چین آمده اند و جایگزین فرش ایران شده‌اند. همین چند ماه پیش در نمایشگاه هانوفر آلمان که بزرگترین نمایشگاه فرش و کفبوش اروپا است تنها ۹ غرفه ایرانی آن هم متعلق به ایرانیان مقیم هانوفر وجود داشت و ۹۰ غرفه از پاکستان دایر بود.
به گفته کشکولی، فرش میراث تاریخی مهم ایران است که از گذشته‌های طولانی ایران و تمدن ایرانی برجای مانده و تبدیل به شناسنامه و هویت ایرانی شد. اما اینجا می گویم که افغانستان به تازگی در حال تولید و صادرات نقشه های فرش ترکمن ایران بصورت ریزبافت است و متاسفانه در بسیاری از نمایشگاه های داخل کشور نیز برخی همکاران فرش افغانستان را می‌آوردند و به نام فرش ترکمن به ایرانی ها می فروشند.
او آغاز دوران سیاه فرش ایران را به دهه ۶۰ نسبت می دهد که مشکلات گمرکی و پیمان سپاری و دست اندازهای بسیار برای صادرات فرش ایجاد شد و وضعیت صادرات فرش ایران را که زمانی در جهان حرف اول را می‌زد به وضعیت فعلی رساند.
کشکولی تبلیغات وسیع و برپایی نمایشگاه های مستمر و ارتباط درست با جهان را راه نجات فرش ایرانی از نابودی می داند و معتقد است: متاسفانه در ۱۰ اخیر کسانی را داشتیم که فرش ایران را برای فروش به بازارهای جهانی برده بودند اما نتوانستند فرش ایرانی را بفروشند و فرش های خود را به ایران بازگرداندند. در سه سال اخیر نیز صادرات فرش قشقایی به صفر رسیده است. فرش قشقایی نفس‌های آخر را می کشد و به نظر می‌رسد این میراث کهن عشایری ایران با تداوم این روند نابود شود.
فرش قشقایی از موزه های جهان تا زیر پای فروید و پوتین
فرش کشکولی مهمترین فرش قشقایی ایران است که در تمام دستبافته های ایلات و طوایف قشقایی حرف اول را می زند و مختص به طایفه کشکولی ایل قشقایی است. فرش قشقایی ایران یکی از کهن‌ترین تولیدات هنری عشایر ایران است که بصورت کاملا ذهنی توسط بافنده بافته می شود. هیچ دو فرش این سبک شبیه به یکدیگر نیستند. پشم و رنگ این فرش کاملا و صد در صد طبیعی است. فرش قشقایی ایران شهرت جهانی دارد و حتی فروید روانشناس مشهور جهان در تصویری که از او وجود دارد همیشه یک فرش قشقایی بر کاناپه‌ای که مراجعه کنندگانش روبروی او می نشستند می‌انداخت. نمونه هایی از فرش قشقایی ایران اکنون در موزه های بزرگ جهان نظیر موزه آرمیتاژ در روسیه، موزه ویکتوریا آلبرت لندن، موزه آرت انستیتو شیکاگو و موزه متروپلیتن نیویورک و البته در موزه ملی فرش ایران وجود دارد. همچنین در آخرین دیدار سید ابراهیم رییسی، رییس جمهوری با ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه دو تخته فرش قشقایی زیر پای هر دو رییس جمهور بود.
