صدای میراث: برداشتن دستخط امام رضا(ع) از مسجد تاریخی جامع ساوه و انتقال آن به موزه ملی ایران با تصمیم وزارت میراث فرهنگی، گردشگر و صنایع‌دستی با واکنش‌های متفاوت در فضای مجازی مواجه شد. برخی این اقدام را به دلیل هراس از سرقت این دستخط یا آسیب رسیدن به آن تفسیر کردند و برخی دیگر معتقد بودند باید این دستخط بر همان دیوار مسجد جامع ساوه برقرار می ماند.
به گزارش صدای میراث، به تعبیر برخی کارشناسان میراث فرهنگی، برچیدن بخشی از هویت یک بنای تاریخی اقدامی غیراصولی است و بهتر بود که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به جای برداشتن دستخط امام رضا(ع) از دیوار مسجد جامع ساوه و انتقال این آجرنبشته به موزه ملی ایران، دستخط امام رضا(ع) را در همان مکان اولیه قرار می‌داد و به جای آن که ساده‌ترین راه را برای حفاظت فیزیکی از این اثر تاریخی برجای مانده از امام هشتم شیعیان انتخاب کند، مرمت مسجد جامع ساوه را که با یافتن دستخط امام رضا(ع) بر یکی از آجرهای آن ارزش بسیار یافته و تاریخ احداث این مسجد را به قرن دوم هجری و صدر اسلام رسانده است، به بهانه یافتن این یادگار از امام هشتم شیعیان آغاز می‌کرد و حفاظت فیزیکی از این اثر نفیس و ارزشمند را در همان نقطه انجام می‌داد.
مهدی حجت، رییس ایکوموس (شورای جهانی بافت ها و بناهای تاریخی) در ایران و از بنیانگزاران سازمان میراث‌فرهنگی کشور اما در گفت‌وگو با صدای میراث با تاکید بر این که تمام اجزای هویتی یک اثر تاریخی به هم وابسته هستند، اعلام کرد: محل قرار گرفتن و نوع اثر و حتی ملحقات یک اثر همگی به یکدیگر وابسته هستند و هویت یک اثر را تعریف می کنند و همه اجزای یک اثر تاریخی رابطه متقابل با یکدیگر دارند.
او افزود: در مورد یافتن دستخط امام رضا(ع) در مسجد جامع ساوه چندین نکته را باید برای تعریف این اثر تاریخی در نظر داشت. این که می‌گوییم ساوه و دستخط امام رضا(ع)، بیانگر آن است که علی بن موسی الرضا (ع) از ساوه عبور کرده‌اند. بیانگر آن است که مسجد جامع ساوه در زمان حیات و حضور ایشان هم وجود داشته است. به معنای آن است که امام هشتم (ع) این مسجد را قابل دانسته‌اند که دستخط مبارک خود را در آن قرار دهند. این ها همه به یکدیگر مربوط است و مساله حفاظت از آثار تاریخی فقط به معنای نگهداشتن شیء نیست. بلکه نگهداشتن تمام بیانی است که آن اثر با خود به همراه دارد.
مهدی حجت افزود: یک اثر صدها نکته را ذکر می‌کند. وقتی شما یک اثر را از بدنه خود جدا می‌کنید و در یک نقطه دیگر قرار می‌دهید این اثر دیگر آن خصوصیات را ندارد. درست است که می‌گویید ممکن است از بین برود یا در معرض خطر باشد یا مشتری بیشتری جذب یک موزه می‌کند. ولی این موارد مفهوم واقعی حفاظت یک اثر فرهنگی درش نیست وبیشتر معنای حفاظت فیزیکی دارد. بنابراین باید تفاوت حفاظت فرهنگی و حفاظت فیزیکی یک اثر معلوم شود.
رییس ایکوموس ایران در پاسخ به این پرسش صدای میراث که بهتر نبود دستخط امام رضا(ع) در مسجد جامع ساوه باقی می‌ماند و به جای انتقال و برداشتن این آجرنبشه نفیس بنای مسجد را مرمت و اثر را در جای خود مورد حفاظت قرار می‌دادند؟ گفت: اجازه دهید زیاد در این موضوع صحبت نکنم. اما بگویم دو نکته در موضوع انتقال دستخط امام رضا(ع) به تهران بگویم. یکی اینکه می خواهیم از خود دستخط مراقبت کنیم یا می‌خواهیم از تمام معانی که قرار گرفتن چنین دستخطی در آن نقطه جغرافیایی حفاظت کنیم. نگاه اول اهمیت داشتن نگاه فیزیکی به این اثر است و نگاه دوم حفاظت فرهنگی از اثر است.
او افزود: ممکن است یک لوح بسیار ارزشمند تاریخی را در چند گاوصندوق تو در تو بگذارید و در گاوصندوق را هم قفل کنید. قطعا حفاظت فیزیکی خوبی از آن اثر می‌شود. ولی تمام معنای فرهنگی اثر از دست می‌رود چون هیچکس دیگر با آن مواجه نمی‌شود. بنابراین همه موضوع در فهم این نکته است که باید آثار را بصورت فرهنگی مراقبت کنیم که البته در حفاظت فرهنگی حفاظت فیزیکی هم وجود دارد. یا آن که نه فقط حفاظت فیزیکی از اثر مهم است و مابقی خصوصیات اثر از دست برود. این ها اختلاف‌نظرهایی است که در حوزه حفاظت از آثار تاریخی وجود دارد.
