صدای میراث: جلسه یونسکو برای بررسی طرح مجدد پرونده ثبت جهانی ماسوله تاکنون به نتیجه نرسیده و آنطور که صدای میراث مطلع شده است در روز پایانی برگزاری اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به ایران اطلاع خواهد داد که پرونده برگشت خورده ماسوله می‌تواند با حفظ سهمیه و رفع ایرادات، سال آینده در اجلاس آتی یونسکو مطرح شود یا خیر؟
بدین ترتیب تا این لحظه مشخص نیست که پرونده ماسوله می تواند سال آینده بار دیگر در یونسکو مطرح شود یا آن که این پرونده باید براساس آنچه ایکوموس (شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی) تاکید کرده است، دوباره نوشته و به یونسکو ارسال شود؟
صدای میراث در چند هفته اخیر و پیش از آن که پرونده ماسوله در اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، پایتخت عربستان مطرح شود با دستیابی به گزارش ایکوموس جهانی که بازوی مشورتی یونسکو در ثبت آثار تاریخی در فهرست میراث جهانی است، اعلام کرده بود که ایکوموس جهانی در گزارش خود تاکید کرده است که به دلیل ایرادات بسیار در تنظیم و نگارش پرونده ثبت جهانی «منظر فرهنگی ماسوله» و اثبات نشدن ارزش‌های جهانی، «ماسوله نباید به ثبت جهانی برسد.»
شانس ثبت جهانی ماسوله از دست رفت
ایرادات ایکوموس جهانی به پرونده ماسوله چنان ریشه‌ای و عمیق بود که هر کارشناسی که به گزارش بازوی مشورتی یونسکو دسترسی داشت از یکماه قبل از اصرار به طرح پرونده می دانست که یک سهمیه میراث جهانی ایران بطور کامل در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض سوخته است.
اصرار بی دلیل برای ارسال پرونده ضعیف
بررسی پرونده ثبت جهانی ماسوله یکساعت و ۲۰ دقیقه در اجلاس ریاض به طول انجامید و با توجه به گزارش ایکوموس جهانی که برای کشورهای عضو نز ارسال شده بود، مخالفان جدی داشت. ژاپن، هندوستان و چند کشور دیگر با تاکید بسیار با ثبت جهانی ماسوله مخالف بودند و هر چه دفاعیات ایران و پرسش و پاسخ با ایکوموس ادامه یافت وضعیت پرونده بدتر می‌شد. اما رسول وطن‌دوست که دفاع از پرونده ماسوله را برعهده داشت، کاملا متوجه وضعیت وخیم پرونده ماسوله شد و توانست در ۲۰ دقیقه آخر جریان مذاکرات را کاملا منحرف کند تا جزئیات بیشتری از پرونده ضعیف ارایه شده به یونسکو فاش نشود. او ناگهان در جریان مذاکرات جدی اعلام کرد که اگر پرونده ماسوله دیفر شود آیا ایران می‌تواند سهمیه این پرونده را برای سال آینده در اجلاس ونسکو حفظ کند یا خیر؟ درست از همین نقطه بود که ماجرا کاملا منحرف شد و بحث‌های حقوقی درباره پرونده ماسوله آغاز شد و در نهایت این پرونده حکم دیفر یعنی بازنویسی دوباره و ارسال مجدد به یونسکو گرفت و قرار شد در جلسه دیگری با حضور برخی کارشناسان ایکوموس و هیات کارشناسی ایران تکلیف حفظ سهمیه ماسوله برای طرح در اجلاس سال ۲۰۲۴ یونسکو گرفته شود.
هنوز اما مشخص نیست که یونسکو با این درخواست ایران موافقت کند. چون براساس پیگیری‌های صدای میراث مشخص شده است که روز آخر برگزاری اجلاس یونسکو تصمیم نهایی خود برای حفظ سهمیه ایران در سال آتی را به هیات اعزامی وزارت میراث فرهنگی اعلام خواهد کرد. بنابراین تا اینجای کار نمی توان امید داشت که ماسوله در اجلاس آتی یونسکو مطرح شود.
ایرادات موجود در پرونده ثبت جهانی ماسوله چنان بلایی بر سر این پرونده آورد که به جرات می توان عنوان «ضعیف‌ترین پرونده» ایران در یونسکو را به این پرونده وارد کرد. چون به گفته کارشناسان ماسوله تمام نقشه های عرصه و حریم موجود در پرونده اشتباه بوده است و ارزیاب ایکوموس جهانی نیز متوجه این ایراد شده است.
کارنامه مردودی دفتر ثبت آثار تاریخی
کافی است کارنامه پرونده ماسوله در یونسکو را ببینید تا متوجه شوید اصرار بی‌دلیل دفتر ثبت آثار تاریخی برای ارسال یک پرونده ضعیف به یونسکو که منجر به از دست رفتن یک سهمیه ثبت جهانی ایران در میان پرونده های متعدد قابل ثبت جهانی چه بود؟ ۸ آیتم اصلی در پرونده ثبت جهانی منظفر فرهنگی ماسوله در یونسکو مطرح بود که ماسفانه تنها دو آیتم توانست امتیاز ایکوموس برای ثبت جهانی را به خود اختصاص دهد و شش آیتم دیگر چنان ایراداتی داشت که ایکوموس جهانی نه تنها هیچ امتیازی به آن ها نداده بود که حتی امتیاز منفی هم برایشان درج کرده است.
پرونده ثبت جهانی ماسوله تنها در آیتم حفاظت و مرمت توانسته است امتیاز مثبت ایکوموس را دریافت کند. اما در آیتم‌های اصالت، تمامیت، حریم حفاظتی و حریم حائل، پلان مدیریت، تحلیل وضع موجود و آیتمی که ۴ شاخص دیگر را بررسی می‌کند نمره مردودی و منفی گرفت. یعنی نویسندگان این پرونده نتنوانسته بودند ۶ ادعای موجود در این سهمیه جهانی ایران را اثبات کنند و یک افتضاح در پرونده‌های ثبت جهانی ایران را رقم زدند. تا جایی که برای نخستین بار در جهان ایران با آن همه پشتوانه تجربی در تنظیم پرونده‌های ثبت جهانی و موفقیت در اجلاس‌های سالیانه یونسکو و کمکی که به کشورهای دیگر برای تنظیم پرونده‌های ثبت جهانی کرده بود، در اتفاقی بی‌سابقه جمله «ماسوله نباید ثبت جهانی شود.» را به خود اختصاص داد و بدین ترتیب یک سهمیه ایران در پرونده های دیگر که بی‌تردید قابلیت ثبت جهانی داشتند از دست رفت.
حالا یونسکو به ایران اعلام کرده است که پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی ماسوله باید از نو نوشته شود و بار دیگر در یک بازی از نو به سونیکو ارسال شود. یعنی ماسوله دوباره باید راه رفته را تکرار کند و اریبا یونسکو برای ارزیابی مجدد پرونده به ایران بیاید و مسیر طی شده دوباره تکرار شود.
صدای میراث در گزارشی که یکماه قبل از طرح پرونده ماسوله در اجلاس ریاض نوشته بود هشدار داده بود که گزارش ایکوموس مهر پایان بر پرونده ثبت جهانی ماسوله است و با پرونده ضعیفی که به یونسکو ارسال شده است هیچ امیدی به ثبت جهانی ماسوله نیست. صدای میراث در آن گزارش اعلام کرده بود که یک سهمیه ایران قربانی لجاجت در ارسال پرونده‌ای ضعیف به یونسکو شده است و مشخص نیست این لجاجت برچه اساسی صورت گرفته است و چرا باید ایران که همواره قدرت برتر یونسکو در ثبت جهانی آثار و الگوی پرونده نویسی برای کشورهای دیگر بوده است با افتضاح اصرار بر ارسال پرونده‌ای ضعیف به یونسکو مواجه شود؟
